Kaart (cartografie) - Universiteit van Amsterdam (Universität von Amsterdam)

De Universiteit van Amsterdam (UvA) is een van de twee universiteiten in Amsterdam. De andere is de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). De UvA is van alle universiteiten in Nederland degene met de meeste studenten en het grootste aanbod in opleidingen. In 2022 was de UvA de hoogst geplaatste Nederlandse universiteit op de QS World University Rankings op plaats 55.

De geschiedenis van de Amsterdamse universiteit gaat terug tot 8 januari 1632 toen het Athenaeum Illustre (de illustere school) werd opgericht, die gevestigd was in de Agnietenkapel. Toen hielden Casparus Barlaeus en Gerardus Vossius hun inaugurele redes.

In 1815 volgde wettelijke erkenning van het Athenaeum Illustre als instelling van hoger onderwijs. In 1877 werd het Athenaeum omgevormd tot een gemeentelijke universiteit, met de formele naam Universiteit van Amsterdam. De universiteit kreeg toen ook het promotierecht. De universiteit stond in de volksmond, in de pers en bij de studenten echter jarenlang bekend als de Gemeente Universiteit (GU). Zo werd bijvoorbeeld in 1932 het 60ste lustrum gevierd van de Amsterdamse Gemeente Universiteit. In 1973 werd gepubliceerd over de numerus fixus bij sommige studierichtingen aan de GU.

De hoogleraren werden oorspronkelijk door het bestuur van Amsterdam benoemd. De gemeente Amsterdam bekostigde ook de universiteit grotendeels. De Amsterdamse burgemeester was voorzitter van het universiteitsbestuur.

In 1961 veranderde dit alles met de invoering van een nieuwe Wet op het hoger onderwijs. De benoeming van hoogleraren kwam nu bij het college van curatoren te liggen, waarvan de burgemeester wel uit hoofde van zijn functie voorzitter was. De rijksoverheid werd vrijwel volledig verantwoordelijk voor de financiering. De universiteit bleef weliswaar ook in de nieuwe wet aangeduid als 'gemeentelijke universiteit'. De invloed van de gemeente bleef aanwezig tot 1971. Toen werd het benoemingsrecht overgenomen door het College van Bestuur, waarin de gemeente niet meer vertegenwoordigd was.

De universiteit kwam landelijk in het nieuws in 1969. Toen werd het Maagdenhuis, het bestuurlijk centrum van de universiteit op het Spui, door studenten bezet omdat zij meer democratische invloed wilden hebben. Gedurende de jaren zestig, zeventig en tachtig zijn rond de Universiteit van Amsterdam meerdere studentenacties gevoerd. Een aantal van deze acties werd georganiseerd door de studentenvereniging ASVA.

In februari 2015 werd het Maagdenhuis voor de twaalfde keer bezet, ditmaal door studenten die zich presenteren als de 'Nieuwe Universiteit'.

In 2021 telde de UvA 7 faculteiten met in totaal zo'n 41.000 studenten en ruim 5.400 personeelsleden. Hiermee is het de grootste universiteit van Nederland.